उनाड पोरे भटकावीत रानोमाळ...

1.

उनाड पोरे भटकावीत रानोमाळ
तशा भटकत असतात
तिच्या आठवणी
उन्हातान्हात फिरून
मळकट होऊन
पोरे परतावीत घरी
तशा परतून येतात
काही धुरकट प्रतिमा
मग हात पाय धुऊन
पाटावर बसणाऱ्या निमूट पोरांसारख्या
शेजारी येऊन बसतात
तिच्या शब्दांच्या घुंगर मालिका
मेल्यागत झोपावीत
थकून भागून अवखळ पोरे
तशा डोळे मिटून घेतात
तिच्या इथे नसण्याच्या
तीन खिन्न जाणिवा...

२.

आई डबा देत बोलली होती काळजी घे
तिला झोप लागली नसेल रात्रभर
तिला जेवण गेलं नसेल अनेक दिवस
तिने बळेच ढकललं असेल काहीबाही पोटात
तू नाव कमावावंस किंवा पैसा मिळवावास
असं काहीच अपेक्षित नव्हतं तिला कधीही, तिला फक्त
पाह्यचा होता तुझा आनंदी चेहरा, तिला अजिबातच नको होतं
ट्रेनखाली चिरडलेला तुझा देह बघणं
आई डबा देत बोलली होती
काळजी घे.

3.


या झाडांच्या सावलीत अंग टाकावंस वाटतं
इथेच सोडून द्यावेसे वाटतात या रथाचे जखमी घोडे
बाहेर कुणीतरी सांडून ठेवलंय
उन्हाचं तेजाब
जाळून टाकलीए गवताची काडी न काडी
उसवून उचकून ठेवलीए
नांगरलेली जमीन
या झाडांच्या सावलीत अंग टाकावंस वाटतं
पानांपानांवरील रंध्रारंध्रातून विरून जावंस वाटतं
असण्यानसण्यापलीकडच्या प्रदेशात
जिथे शिजवावं लागत नाही रटरट रक्तमांस
किंवा मागावं लागत नाही घोटभर पाणी गावोगाव
जिथे होत नाही
आपली उभी हयात पंथानुगामी
या झाडांच्या सावलीत अंग टाकावंस वाटतं
संपवून टाकावीशी वाटते
ही अंतहीन परिक्रमा...

अनंत ढवळे

मराठी गझलेच्या नावाखाली..

मराठी गझलेच्या नावाखाली आजवर अनेक चळवळी सुरू झाल्या आणि संपल्याही. या चळवळींमधून फारसं चांगल असं काही बाहेर पडलं नाही तरी मराठी गझलेचा प्रवाह मात्र वाहता राहिला. मला वाटतं एवढ श्रेय या चळवळींना दिलंच पाहिजे. मी औरंगाबदेत असताना मराठवाडा गझल प्रतिष्ठान नावाची एक हौशी संस्था मी आणि माझे काही कवी मित्र चालवत असू. ही चळवळ अर्थातच बिनपैशांची चळवळ होती. औरंगाबाद आणि आसपासच्या परिसरातील मराठी- उर्दू कवींना एकत्र आणण्याचे काम या चळवळीने चोख पार पडले. पुढे मुंबईच्या एका संस्थेने औरंगाबादेत एक गझल संमेलन घेतलं. मगप्र चा या संमेलनासाठी आर्थिक नसला तरी नैतिक आणि सांस्कृतिक आधार होताच. मी या सर्व कार्यक्रमांमधून हिरिरिने सहभागी होत होतो.. नंतर कधीतरी असं जाणवलं की या चळवळींमधून फार काही साधणार नाहीए..शिवाय रा.ग. जाधवांचा'चळवळींचे साहित्य ' हा लेख वाचनात आला...साहित्यविषयक गंभीर भूमिका बाळगणार्‍यांनी हा लेख अवश्य वाचावा..

जीभेवरी माझ्या | उधारीचा शब्द...

यक्षगान..

अनंत ढवळे

कितीदा म्हणालो | विसरेन सारे
करेन ही दारे | सारी बंद

एकदा तुलाही | दुरून पाहेन
आणि म्हणेन | पुन्हा तेच

कुणी दिले तुला | पावसाचे डोळे
आणि हे हिवाळे | सोबतीला

कुणी उधळिला | दारी पारिजात
कुणाचे हे हात | मोसमांचे

मिटू देत सार्‍या | क्षणांच्या रांगोळ्या
आपल्या ओंजळा | सुटू देत

आपल्या सभोती | दिशांचा गराडा
आणि एक तडा | संभ्रमाचा

कशासाठी चाले | तुझी घालमेल
उगाच पडेल | पुन्हा पेच

हातांवरी माझ्या | वाळलेले रक्त
की जसे आसक्त | हाडमांस

एवढी तहान | पुढे मरूस्थळ
छातीत घायाळ | एक पक्षी

किती गोड हासे | लहानसे मूल
कुणाशी बांधील | सुख बाबा

तुझी माझी कथा | एवढीच फक्त
जराशी आरक्त | जशी संध्या

उतरून आले | पुढ्यात आभाळ
जीवाचा सांभाळ | करीजो बा

दारावरी उभे | आकाशाचे दूत
कुणास माहीत | कशासाठी

आपापल्या अटी | आपापली खंत
जराशी उसंत | नाही कोणा

जरासे वाईट | वाटेल मनाला
आणिक कुणाला | काय खेद

नेहमीच व्हावा | असा कडेलोट
फुटावेत कोट | संयमाचे

दिनरात सरो | सरो हे चरित्र
आपले विचित्र | जन्म याग

म्हणालो असेन | असेही तसेही
आणिक प्रवाही | गेलो गेलो

वाहून गेलेले | पावसाचे पाणी
दाटलीत गाणी | बोटांवर

रात्रिच्या गर्भात | आपला प्रवास
ऐकू येतो श्वास | मनोमन

अनोळखी दु:ख | ओळखीचा पोत
गवताची पात | हिरवाळी

उगाच वाटते | जाहला उशीर
पावसाचा जोर | वाढलेला

किती धूळ झाली | किती हा धुराळा
पाचोळा पाचोळा | हे चरित्र

आकाशी उडाले | उजेडाचे पक्षी
किरणांची नक्षी फडफडे

निखार्‍यांची दरी | क्षणांचा प्रवाह
शतकांचा डोह | किंवा काही

इतिहास लिहू | किंवा हे मिथक
काळाचे जातक | अनाहत

किती वेळ झाला | किती लोक आले
किती लोक गेले | या इथून

मोजून थकलो | सरेनाच गाथा
डोंगराचा माथा | सापडेना

कितीदा थांबलो | नदीतटावर
आणिक प्रहर | मोजलेले

रेघोट्या ओढल्या | किती रात्रंदिन
तरी रितेपण | राहिलेच

कितीदा थांबलो | तुझ्या सावलीला
तरी निववेना | अगा दाह

आपलाच देह | आपलेच मन
तरी राहिलो गा | उपराच

संपोनिया गेलो | मागेच कुठे मी
सरता सरेना | हा प्रवास

भेटण्याची ओढ | बोलण्याचे लाड
बंधनांची चाड | उडो गेली

असे स्मित यावे | उंच नभातून
पडावे तुटून | सारे पाश

जीभेवरी माझ्या | उधारीचा शब्द
कुणाचे प्रारब्ध | कुणापाशी

आपुलिया पंथे | चाललो अनंत
आम्हा नाही खंत कशाचीही...

अनंत ढवळे

जीभेवरी माझ्या | उधारीचा शब्द

यक्षगान..

अनंत ढवळे

कितीदा म्हणालो | विसरेन सारे
करेन ही दारे | सारी बंद

एकदा तुलाही | दुरून पाहेन
आणि म्हणेन | पुन्हा तेच

कुणी दिले तुला | पावसाचे डोळे
आणि हे हिवाळे | सोबतीला

कुणी उधळिला | दारी पारिजात
कुणाचे हे हात | मोसमांचे

मिटू देत सार्‍या | क्षणांच्या रांगोळ्या
आपल्या ओंजळा | सुटू देत

आपल्या सभोती | दिशांचा गराडा
आणि एक तडा | संभ्रमाचा

कशासाठी चाले | तुझी घालमेल
उगाच पडेल | पुन्हा पेच

हातांवरी माझ्या | वाळलेले रक्त
की जसे आसक्त | हाडमांस

एवढी तहान | पुढे मरूस्थळ
छातीत घायाळ | एक पक्षी

किती गोड हासे | लहानसे मूल
कुणाशी बांधील | सुख बाबा

तुझी माझी कथा | एवढीच फक्त
जराशी आरक्त | जशी संध्या

उतरून आले | पुढ्यात आभाळ
जीवाचा सांभाळ | करीजो बा

दारावरी उभे | आकाशाचे दूत
कुणास माहीत | कशासाठी

आपापल्या अटी | आपापली खंत
जराशी उसंत | नाही कोणा

जरासे वाईट | वाटेल मनाला
आणिक कुणाला | काय खेद

नेहमीच व्हावा | असा कडेलोट
फुटावेत कोट | संयमाचे

दिनरात सरो | सरो हे चरित्र
आपले विचित्र | जन्म याग

म्हणालो असेन | असेही तसेही
आणिक प्रवाही | गेलो गेलो

वाहून गेलेले | पावसाचे पाणी
दाटलीत गाणी | बोटांवर

रात्रिच्या गर्भात | आपला प्रवास
ऐकू येतो श्वास | मनोमन

अनोळखी दु:ख | ओळखीचा पोत
गवताची पात | हिरवाळी

उगाच वाटते | जाहला उशीर
पावसाचा जोर | वाढलेला

किती धूळ झाली | किती हा धुराळा
पाचोळा पाचोळा | हे चरित्र

आकाशी उडाले | उजेडाचे पक्षी
किरणांची नक्षी फडफडे

निखार्‍यांची दरी | क्षणांचा प्रवाह
शतकांचा डोह | किंवा काही

इतिहास लिहू | किंवा हे मिथक
काळाचे जातक | अनाहत

किती वेळ झाला | किती लोक आले
किती लोक गेले | या इथून

मोजून थकलो | सरेनाच गाथा
डोंगराचा माथा | सापडेना

कितीदा थांबलो | नदीतटावर
आणिक प्रहर | मोजलेले

रेघोट्या ओढल्या | किती रात्रंदिन
तरी रितेपण | राहिलेच

कितीदा थांबलो | तुझ्या सावलीला
तरी निववेना | अगा दाह

आपलाच देह | आपलेच मन
तरी राहिलो गा | उपराच

संपोनिया गेलो | मागेच कुठे मी
सरता सरेना | हा प्रवास

भेटण्याची ओढ | बोलण्याचे लाड
बंधनांची चाड | उडो गेली

असे स्मित यावे | उंच नभातून
पडावे तुटून | सारे पाश

जीभेवरी माझ्या | उधारीचा शब्द
कुणाचे प्रारब्ध | कुणापाशी

आपुलिया पंथे | चाललो अनंत
आम्हा नाही खंत कशाचीही...

अनंत ढवळे

पिवळसर तावदानांवर वयाच्या

निवारा जन्मभर देऊन गेली
चुकुन रस्त्यात झाडे गवसलेली

कुठे नेतील या वाटा मनाला
तुझ्या डोळ्यात शून्ये उमटलेली

पिवळसर तावदानांवर वयाच्या
थिजुन बसलीत वर्षे ...निसटलेली

कुणाचे स्वप्न प्रत्यक्षात आले
पहाडांवर उन्हे बघ उतरलेली

तुझी सय ठेवतिल ताजी तवानी
तुझ्या पश्चात राने बहरलेली...

अनंत ढवळे..

8.


एक प्रार्थना ओठांमधुनी निघत राहिली
काल रात्रभर तुझी वेदना जळत राहिली

कळूनही त्या सरोवराचे गूढ न कळले
प्रतिबिंबांची वलये नुसती हलत राहिली

जुन्या ऋतूंची साद घेउनी पाउस आला
गेली वर्षे नभातुनी मग गळत राहिली

कुणा न दिसली मूक अरण्यातली पानगळ
त्या दु:खाची गाज दूरवर घुमत राहिली

फुटत राहिल्या आयुष्याच्या बिलोर काचा
दिवस मास वर्षांची शकले पडत राहिली.........

किंचित

मी इतिहासाचा एखादा सांधा बहुधा
माझ्यावरती गतकाळाचा ताबा बहुधा

तुझियासाठी किंचित रडलो आणि वाटले
या ही कर्तव्यातुन झाली सुटका बहुधा

उगाच क्षणभर सळसळली हिरमुसली झाडे
धुळारल्या पानांवर पडला तारा बहुधा

ही नात्यांची गजबज, हा पाला पाचोळा
मरण असावे निर्जनतेचा वारा बहुधा

दुनियेचा व्यापार पहावा, स्वस्थ बसावे
माझ्यासाठी एकच रस्ता उरला बहुधा

अनंत ढवळे

सुकून

धूल मिट्टी की मानिंद
हमारे दिन ओ रात
यहां से वहां गुजरते रहते हैं
भटकती हुई हवा,
उतनी ही बेमकसद
जितने बेउन्वां हम

हमारे अतराफ कांच की दीवारोंका
एक समुचा शह्र

इस चकाचौंध में
खो चुके हैं
अपने होने के तमाम बाइस

इन दिनों
कोई छोटासा पौधा भी
किसी पुराने हमनफस की मानिंद
सुकून दे जाता है...

अनंत