लोक
वादळानंतरची भकास शांतता
बघत बसलेले
पानगळीच्या पानांमधले
पिवळसर तांबूस बुध्द
निर्विकार बघत बसलेले
जगण्याचा जुनसर अर्थ
आसपासचे विश्व
फुटत विस्फोटत जाताना बघण्याखेरीज
इतर काहीच नसणे
हे उमजून घेत बसलेले
समज आणि दंतकथेच्या पातळसर सीमेवर
गोंधळून उभे
असल्यासारखे
_
अनंत ढवळे
ह्या आठवड्यात माझ्या इंग्रजी कवितावाचनाचा एक कार्यक्रम "रिव्हर रीड" उपक्रमांतर्गत रेडबॅंक, न्यू जर्सी येथे होतो आहे. मराठी वाचक मित्रांच्या माहितीस्तव इथे ही नोंद. फिचर्ड रीडर म्हणजे कुठल्याही कविता वाचनातले निमंत्रित कवी. फिचर्ड रीडर कवितावाचनाच्या सुरुवातीला साधारण वीस पंचवीस मिनिटे आपल्या कविता ऐकवतात, आणि त्यानंतर ओपन माईक पार पडतो.
मित्तर चित्तर भुरे कबूतर
ह्या छपराहुन त्या छपरावर
वर दाटीवाटी मेघांची
खाली नुसती तगमग दुष्कर
वाटाड्या जर निघला भोंदू
हे खापर फोडा वाटेवर
काय तुझा हा उलटा धंदा
शिकून सवरुन बनला कट्टर
कुठे तुझ्या डोळ्यांत उतरलो
रेघोट्या घोटल्यात वरवर
ये रे ये आषाढी मेघा
घेउन जा हे माझे पत्तर
.
अनंत ढवळे
मघाचपासुन वाऱ्याची नुसती भणभण
त्यात मला गावेना माझे उच्चारण
अवसादाचे रंग भरुन गेली दशके
खिन्न पिढीचे हसणे सुध्दा निष्कारण
इतिहासाचे थोटुक धुमसत पडलेले
हवा फुंकणाऱ्यांना कर की पाचारण
किती दिवस ही लपाछपी हे सोंग तरी
खोटा उगला दिवस अरे मग खोटा म्हण
ती साध्या गोष्टींतून विणते अर्थ नवा
मी उगाच कोरत बसलेलो कण अन कण
-
अनंत ढवळे
तू हेही कर तू तेही कर
करता करता एग्दिवशी मर
स्टेशन स्टेशन नुस्ता धुरळा
रस्ता रस्ता केवळ मत्सर
लागेना कोठेही गाणे
बसलो ऐकत नुसती खरखर
माती बिलगेनाशी झाली
वाढत गेले इतके अंतर
माणूस तसाही सुंभउपट
बांधत बसतो नसलेले घर
.
अनंत ढवळे
मराठी कवींना शेर हे दोन ओळीचे साधन एव्हढे रुचावे आणि सशक्तपणाने लिहिता यावे याला ऐतिहासिक पार्श्वभूमी आहे. मराठीला दोनोळ्या नव्या नाहीत. प्राचीन महाराष्ट्री प्राकृतात लहिलेल्या "गाथा" म्हणजे रचनेच्या दृष्टीने "दोनोळ्या" आहेत. दोन ओळींमध्ये मोठा आशय/ एखादी गोष्ट सांगून मोकळे होणे. गझल ही कवितेची विधा आपल्याकडे आधीपासूनच होती असा भाबडा दावा करणे हा इथे हेतू नाही. मी केवळ दोन ओळीमंध्ये विषय संहत रूपात मांडण्याची सवय आणि परंपरेचा उल्लेख करतो आहे.
